Днямі Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа атрымаў каштоўны падарунак. Уручыў яго дэпутат Палаты прадстаўнікоў, член Пастаяннай камісіі па нацыянальнай бяспецы Іван Мамайка. Сфера яго інтарэсаў не абмяжоўваецца выключна палітычнымі справамі: Іван Андрэевіч атрымаў вышэйшую гістарычную адукацыю ў Брэсцкім дзяржаўным універсітэце. А любоў і зацікаўленасць да гісторыі Беларусі не страціў па сённяшні дзень.
– Працуючы з архіўнымі дакументамі, я знайшоў той, з якога нядаўна снялі грыф сакрэтнасці, – распавёў Іван Мамайка. – Гэта справаздача намесніка паўнамоцнага прадстаўніка аб’яднанага палітычнага ўпраўлення па БССР аб нацыянальным пытанні. Справаздача датуецца снежнем 1924 года. Знойдзены дакумент можна назваць каштоўным адразу з-за трох рэчаў. Па-першае, там робіцца агляд нацыянальнага пытання Беларусі. Па-другое, дакумент адлюстроўвае становішча паэтаў і пісьменнікаў на той час. Бачна супрацьстаянне класавага і нацыянальнага. Напрыклад, адзначалася, што ў творах і Якуба Коласа, і Янкі Купалы нацыянальная сутнасць стаіць намнога вышэй за класавую. Але, нягледзячы на гэта, беларускія камуністы друкуюць Якуба Коласа, замест таго, каб друкаваць малавядомага пісьменніка толькі на падставе, што яго твор класава вытрыманы, а сам творца – камсамолец.
Акрамя гэтых тэм, у знойдзенай справаздачы цікавым чынам асвятляецца пытанне цэнзуры: як на погляд Дзяржаўнага палітычнага ўпраўлення трэба друкаваць тыя творы, якія прапаноўваюць беларускія пісьменнікі. Асобнай і найбольш вялікай каштоўнасцю Мамайка лічыць знойдзеныя рукапісы Якуба Коласа і Янкі Купалы, якія былі прыкладзены да справаздачы:
– Я не ведаю, якім чынам гэта атрымалася, але нейкім шляхам супрацоўнікамі Дзяржаўнага палітычнага ўпраўлення былі здабыты рукапісы апавядання Якуба Коласа «Адгукнуўся», а таксама верша Янкі Купалы «Перад будучыняй». Тыя рукапісы адрозніваюцца ад таго, што ў выніку было надрукавана.
Iван Мамайка падкрэслiў, што цiкавасць да гісторыі сваёй краiны ў грамадстве узрастае, асаблiва сярод моладзi:
– Аднак патрэбна разумець, што на медыяпрасторы, асаблiва ў розных блогах, распаўсюджваюцца псеўдагістарычныя тэорыі, у тым ліку аб узнiкненнi дзяржаўнасці Беларусi. Бяспрэчным i падцверджаным архiўнымi дакументамі з’яўляецца той факт, што менавiта у 1918–1920-х гадах, нягледзячы на безупынныя ваенныя дзеяннi, кайзераўскую, а затым польскую акупацыю, з вялiмi цяжкасцямi, але ўзнікла на геапалiтычнай прасторы i было прызнана ў свеце дзяржаўнае ўтварэнне на савецкай аснове, якое аб’ядноўвала беларусаў – ССРБ. Пасля пераўтварэння ў БССР i трох узбуйненняў тэрыторыі ў 1924, 1926 i 1939-м гадах, асноўныя беларускiя землi былi iм аб’яднаны. Гэта адбылося ў тым лiку дзякуючы такiм гiстарычным асобам, як Якуб Колас i Янка Купала.
Як было адзначана, Іван Мамайка перадаў знойдзеныя дакументы музею Якуба Коласа. У сваю чаргу супрацоўнікі музея адзначылі, што ўжо некалькі гадоў плануюць зрабіць выставу «Якуб Колас – дэпутат», і прапанавалі працягнуць сумесную працу далей.
Напрыканцы сустрэчы Іван Мамайка выказаў словы падзякі Нацыянальныму архіву Рэспублікі Беларусь і яго дырэктару Андрэю Дземянюку.
Аўтар публікацыі: Арына Карповіч.
Фота: Яўген Пясецкі.
Крыніца: Звязда
