Ян Крыстаф Дамель (1780–1840) пакінуў значны след у беларускім выяўленчым мастацтве. Пра ранні перыяд яго жыцця вядома не вельмі многа.
Нарадзіўся ён у Курляндыі ў сям’і купца. У 1799–1809 гг. вучыўся на факультэце літаратуры і прыгожых мастацтваў Віленскага ўніверсітета. Быў вучнем вядомых мастакоў Францішка Смуглевіча і Яна Рустэма. Атрымаўшы ступень магістра, некаторы час працаваў ад’юнктам на кафедры малюнка і жывапісу. Паралельна з вучобай і працай ва ўніверсітэце займаўся творчасцю.
У 1815 г. Я. Дамель апынуўся пад следствам па ўзбуджанай справе супраць віленскіх фальшываманетчыкаў. Быў неабгрунтавана асуджаны і ў 1820 г. адпраўлены ў Сібір (Табольск, Томск, Енісейск). Пасля заканчэння ссылкі ў 1822 г. прыехаў у Мінск, дзе жыў і працаваў да канца сваіх дзён.
Творчасць Я. Дамеля сфарміравалася ў большай ступені пад уплывам класіцызму. Віленскі і мінскі перыяды былі надзвычай плённымі і паспяховымі для мастака. За гэтыя гады напісаны некалькі дзясяткаў жывапісных палотнаў і графічных выяў. Асноўная тэматыка гістарычных работ Я. Дамеля звязана з мінулым Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай: “Гібель князя Панятоўскага”, “Смерць магістра крыжаносцаў Ульрыха фон Юнгінгена ў бітве пад Грунвальдам”, “Смерць Глінскага ў няволі”, “Твардоўскі паказвае Жыгімонту Аўгусту цень яго жонкі Барбары”, “Адступленне французаў праз Вільню ў 1812 г.”, “Вызваленне Тадэвуша Касцюшкі з няволі”.
Значную колькасць работ Я. Дамеля складаюць творы на рэлігійныя і міфалагічныя сюжэты: “Хрыстос, які нясе крыж”, “Хрыстос і самарыцянка”, “Палажэнне ў труну”, “Святая Дзева з дзіцем”, “Хрышчэнне славян” і інш.
Мастаком напісана мноства партрэтаў, сярод якіх не толькі выявы знатных асоб (Д. Радзівіла, К. Тышкевіча, І. Храптовіча, М. Сперанскага і інш.), але і людзей з народа.
Вялікае месца ў творчасці Я. Дамеля займаў пейзаж. Мастак часта маляваў родную прыроду, але асабліва выразныя і эмацыянальныя пейзажы напісаны ім у сібірскай ссылцы. Сярод работ майстра ёсць таксама замалёўкі Мінска і яго ваколіц (“Вадзяны млын”, “Дрэвы пад вадой”).
У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі ёсць шэраг публікацый, прысвечаных аналізу творчасці Я. Дамеля, даведацца пра іх можна праз Электронны каталог. Біяграфічныя звесткі прадстаўлены ў фактаграфічнай базе даных “Беларусь у асобах і падзеях” і Нацыянальнай базе даных аўтарытэтных/нарматыўных запісаў.
Матэрыял пададзены навукова-даследчым адзелам бібліяграфіі.
