Лёс паэзіі роўны лёсу мовы.
Шматпакутнае беларускае паэтычнае слова то гібела пад націскам гістарычных абставін, то, сабраўшы ўсе сілы, ашчэрвалася прыгнёту, глупству і цемры нязнання.
Хісталася мова – хісталася паэзія, якая трымалася не на традыцыі, не на народнай любві і не на дзяржаўнай ідэалогіі, а на тонкіх душэўных стрыжнях сапраўдных паэтаў, якіх, нібы ў кампенсацыю, спаслаў нам лёс.
Што бачылі, што маглі тыя, каго мы сёння называем стваральнікамі беларускай літаратуры – Багдановіч, Колас, Купала? Які шлях абірала беларуская паэзія ў межах савецкай літаратуры і ці здолела яна захаваць свой уласны твар?
Які альтэрнатыўны шлях прапанаваў сваёй творчасцю Уладзімір Караткевіч? І з кім можа размаўляць паэт сваёй сапраўднай высокай мовай, калі ўласны народ яго не чуе?
Паэма Якуба Коласа “Сымон-музыка” вядома сучаснаму чытачу толькі ў трэцяй рэдакцыі гэтага адмысловага твора. У першым варыянце Колас зрабіў трагічны фінал, у якім Сымон памірае на магіле сваёй каханай Ганны, якая сімвалізуе Беларусь. Рукапіс “новага” Сымона быў скрадзены. І трэці варыянт быў адноўлены за невялікі час у многім дзякуючы жонцы паэта Марыі Дзмітрыеўне, якая ведала вялікія кавалкі паэмы на памяць.
Першы верш Янкі Купалы быў жартаўлівы і напісаны пра сястру Леакадзію ў дзень яе імянін. Ён са смакам апісаў усе злаключэнні і прыгоды, што нападкалі дзяўчынку ў той дзень. Раззлаваная Леакадзія выхапіла паперу з рук жартаўніка і спаліла яе прылюдна ў печцы.
Большасць свайго жыцця, Максім Багдановіч, якому суджана было стаць заснавальнікам сучаснай беларускай паэзіі, пражыў за межамі Бацькаўшчыны. Толькі дзіцячыя гады Максіма Багдановіча прайшлі на Беларусі. Пасля гібелі жонкі ад сухотаў бацька, Адам Багдановіч, з’ехаў разам з дзецьмі спачатку ў Ніжні Ноўгарад, а пасля ў Яраслаўль, дзе амаль усё жыццё і пражыў Максім, вывучаючы родную мову па кнігах, этнаграфічных запісах і слоўніках. У Беларусь трапляў наездамі на невялікі тэрмін.
Рыгор Барадулін валодаў адмысловай пластыкай слова і вострым розумам, што дазволіла яму атрымаць вядомасць яшчэ і як аўтару ўедлівых эпіграм. Паэт быў бязлітасны як да сяброў-пісьменнікаў, так і да тых, з кім не мог знайсці паразумення.
Караткевіч і Барудулін былі бліжэйшымі сябрамі. Але аднойчы праз нораў Уладзіміра Сямёнавіча Барадуліну адмовілі ў Вышэйшых літарутурных курсах. Караткевіч, які ў гэты час знаходзіўся ў Маскве на вучобе, данімаў кпінамі і “неасцярожнымі” пытаннямі імянітых выкладчыкаў. Калі Барадулін падаў заяву на Літкурсы, рэдактар Уладзімір Лапцеў адкінуў яе ў бок са словамі: “Хопіць нам разумнікаў, кшталту Караткевіча”. Так Барадулін не трапіў на вучобу праз свайго сябра.
Яшчэ больш нечаканых фактаў даведаецеся на лекцыі!
Крыніца: Открытый лекторий
