Постаць Альбіны Габрыелі Пузыны (1815–1869), адметная яркай творчай індывідуальнасцю, своеасаблівым мастацкім бачаннем свету, вылучаецца на фоне літаратурнага працэсу сярэдзіны XIX ст., робіць яго больш багатым, цікавым і разнастайным.
Нарадзілася яна ў Вільні ў заможнай сям’і графа Адама Гюнтэра і Аляксандры з Тызенгаўзаў. Да шлюбу жыла ў радавым маёнтку Дабраўляны Свянцянскага павета (цяпер Смаргонскі раён Гродзенскай вобласці). Дабраўлянскі палац Гюнтэраў стаў адным з культурных цэнтраў краю, дзе збіралася творчая інтэлігенцыя. Частымі гасцямі былі пісьменнікі І. Ходзька, А.Э. Адынец, мастакі Я. Дамель, Я. Рустэм, вучоны А. Снядэцкі, піяністка М. Шыманоўская і інш. Творчая атмасфера ў сям’і, блізкае знаёмства з таленавітымі людзьмі спрыялі развіццю літаратурнага таленту Габрыелі. У 1851 г. яна выйшла замуж за Тадэвуша Пузыну. Месцам жыхарства стаў маёнтак мужа Гарадзілава Ашмянскага павета (цяпер Маладзечанскі раён Мінскай вобласці), у якім Габрыеля арганізавала сядзібную гасцёўню, што згуртавала лепшыя інтэлектуальныя і творчыя сілы краю. Яе наведвалі У. Сыракомля, С. Манюшка, Э. Жалігоўскі, У. Міцкевіч (сын А. Міцкевіча).
Літаратурную дзейнасць Г. Пузына пачала з паэзіі, свае творы пісала на польскай мове. У 1828 г. дэбютавала вершам у варшаўскім часопісе “Motyl” пад крыптанімам “G. G.”. Выдала некалькі зборнікаў лірычных і маралізатарскіх вершаў, першы з якіх “У імя Бога!” (“W Imię Boże!”) убачыў свет у Вільні ў 1843 г. Яе паэзія вызначаецца эмацыянальнай непасрэднасцю, экспрэсіўнасцю, экзальтаванасцю лірычнага пачуцця, прасякнута хрысціянскай духоўнасцю.
Габрыеля Пузына вядомая і як празаік. З-пад пяра пісьменніцы выйшлі зборнікі “Прозай і вершам” (“Prozą i wierszem”, 2 т., 1856), “Малыя, але праўдзівыя апавяданні” (“Małe a prawdziwe opowiadania”, 1857). Выдала кнігу замалёвак “Літоўскія дзеці, іх слоўцы, адказы, назіранні” (“Dzieci litewskie : ich słówka, odpowiedzi, postrzeżenia”), у якой паказала паэтычны свет дзяцей беларускай вёскі. Спрабавала свае сілы і ў драматургіі. Некаторыя яе п’есы ставіліся ў Вільні. Камедыя “Ці прыгожая, ці багатая” і драматычны абразок “За горадам” склалі зборнік “Аматарскі тэатр” (1861). Шмат п’ес засталося ў рукапісах. У драматычных творах Г. Пузыны адлюстраваны жыццё вышэйшых слаёў беларускага грамадства, асаблівасці побыту заможнай шляхты.
Асаблівую літаратурную каштоўнасць маюць успаміны “Мая памяць”, што створаны на падставе дзённіка, асабістай перапіскі пісьменніцы. Рукапіс, багата ілюстраваны малюнкамі, літаграфіямі і фотаздымкамі, прадстаўляе панараму жыцця ўсіх слаёў грамадства паўночна-заходняй часткі Беларусі і горада Вільні, змяшчае каштоўную інфармацыю пра мастацкае жыццё краю. Рукапіс часткова апрацаваны і выдадзены польскімі даследчыкамі ў 1928 г. пад назвай “У Вільні і ў літоўскіх маёнтках” (“W Wilnie i w dworach litewskich”).
Памерла пісьменніца ў Гарадзілаве, дзе і была пахавана ў склепе мясцовага касцёла. Багаты архіў, дакументы і рукапісы, якія пасля смерці Г. Пузыны захоўваліся ў бібліятэцы Пшаздзецкіх у Варшаве, згарэлі падчас паўстання 1944 г. Літаратурная спадчына, а таксама тэатральная і музычная дзейнасць далучаюць яе да мастацкай эліты свайго часу.
Звесткі пра жыццё і дзейнасць пісьменніцы, інфармацыю пра яе творы можна адшукаць у інфармацыйных рэсурсах Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі (электронны каталог, зводны ЭІР “Нацыянальная бібліяграфія Беларусі”, фактаграфічная база даных “Беларусь у асобах і падзеях”, Нацыянальная база даных аўтарытэтных/нарматыўных запісаў).
Матэрыял пададзены навукова-даследчым аддзелам бібліяграфіі.
Чытайце таксама:
Габриэля Пузыня подарила Адаму Мицкевичу воду из Нёмана
