31 мая 1909 г. адбылося адкрыццё і першае пасяджэнне Віцебскай вучонай архіўнай камісіі (ВВАК). Яна стала навуковым, культурным, адукацыйным цэнтрам, вакол якога групавалася мясцовая інтэлігенцыя.

Камісія праіснавала да 1919 г. Актыўна займалася вывучэннем і папулярызацыяй гісторыі роднага краю, правядзеннем археалагічных даследаванняў і раскопак, зборам музейных калекцый, аховай помнікаў гісторыі і культуры, выяўленнем старажытных рукапісаў і дакументаў, арганізацыяй экскурсій. Па яе ініцыятыве былі адкрыты Віцебскі настаўніцкі інстытут і Віцебскае аддзяленне Маскоўскага археалагічнага інстытута. Пры ВВАК функцыянавалі бібліятэка, архіў і музей. Выдаваліся працы па гісторыі, геаграфіі, этнаграфіі, археалогіі Віцебшчыны, перыядычны зборнік “Труды Витебской учёной архивной комиссии” (кн. 1, 1910), “Полоцко-Витебская старина” (3 выпускі, 1911–1916).

Персанальны склад камісіі (старшыні, ганаровыя і правадзейныя члены, члены-супрацоўнікі, а таксама іншыя асобы, звязаныя з дзейнасцю арганізацыі) – больш за 400 чалавек. Гэта былі вядомыя людзі таго часу (вучоныя, дзяржаўныя і грамадскія дзеячы, ваеначальнікі, святары, землеўладальнікі, калекцыянеры), а таксама мясцовыя навукоўцы, педагогі, краязнаўцы, чыноўнікі. Сярод удзельнікаў камісіі – В.С. Арсеньеў, К.І. Ціхаміраў, А.П. Сапуноў, У.К. Стукаліч, І.І. Далгоў, С.П. Сахараў, К.А. Змігродскі, М.Я. Нікіфароўскі, М.В. Анцаў, Д.С. Леанардаў, У.Г. Краснянскі, В.П. Федаровіч, М.І. Зорын і многія іншыя.

ВВАК падтрымлівала сувязі з вялікай колькасцю навуковых арганізацый. Ёй дасылалі свае выданні больш за 100 устаноў, у тым ліку Імператарская Санкт-Пецярбургская акадэмія навук, Каліфарнійскі ўніверсітэт, Нью-Ёркская публічная бібліятэка, Маскоўскі ўніверсітэт, Бібліятэка Румянцаўскага музея, шэраг губернскіх статыстычных камітэтаў і вучоных архіўных камісій.

Камісія на свой час мела важнае значэнне для развіцця айчыннага архівазнаўства, археаграфіі, крыніцазнаўства, музеязнаўства, гістарычнай бібліяграфіі, кнігазнаўства і бібліятэчнай справы.

Гэта шматбакова паказана ў мультымедыйным выданні “Деятельность Витебской ученой архивной комиссии (1909–1919): документы и материалы” (Мінск, 2017). На кампакт-дыску прадстаўлены разнастайныя матэрыялы: хроніка падзей, асноўныя вехі гісторыі ВВАК; артыкулы пра яе структурныя падраздзяленні (камітэты, бібліятэку, музей, архіў і інш.); бібліяграфічны паказальнік работ камісіі і прысвечаных ёй публікацый; лічбавыя копіі выданняў, архіўных дакументаў, музейных экспанатаў; біяграфічныя даведкі амаль пра ўсіх персон, звязаных з дзейнасцю ўстановы; выявы, фотаздымкі і іншыя цікавыя матэрыялы. Работа над выданнем вялася Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі ў супрацоўніцтве з Віцебскай абласной бібліятэкай імя У.І. Леніна, кафедрай крыніцазнаўства гістарычнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, Нацыянальным гістарычным архівам Беларусі, Віцебскім абласным краязнаўчым музеем у рамках навукова-даследчай работы “Віртуальная рэканструкцыя дакументаў і матэрыялаў па рэгіянальнай гісторыі Беларусі”.