Адна з найбольш маштабных кінаэпапей савецкага кінематографа фільм “Вайна і мір” паводле рамана Льва Талстога, пастаўлены рэжысёрам Сяргеем Бандарчуком, адзначае сёлета 55-гадовы юбілей.
Усе зоркі “Вайны і міру”
Здаецца, у гэтай карціне зняліся ўсе зоркі экрана – ад Вячаслава Ціханава да Ноны Мардзюковай. Работа над грандыёзнай карцінай доўжылася чатыры гады, фільм трыумфальна прайшоў па планеце, сабраўшы цэлы букет прэстыжных міжнародных узнагарод, у тым ліку “Оскар” і “Залаты глобус”.
Лепшая Наташа
Галоўныя ролі – самая салодкая і прывабная мара акцёра. Асабліва калі гаворка ідзе аб вялікім праекце. Стаць Наташай Растовай прагна імкнуліся многія: Людміла Гурчанка, Наталля Фацеева, нават фатальная прыгажуня Анастасія Вярцінская (ёй у выніку дасталася куды больш сціплая роля Лізы, жонкі князя Андрэя). А Сяргей Бандарчук раптам зрабіў выбар на карысць зусім не актрысы, а балерыны Ленінградскага тэатра оперы і балета. Так 19-гадовая Людміла Савельева стала зоркай. Для яе дэбют у Бандарчука аказаўся пуцёўкай у свет вялікага сусветнага кіно: сваю наступную ролю яна сыграла ў Віторыа дэ Сіка ў драме “Сланечнікі”, дзе здымалася разам з Марчэла Мастраяні і Сафі Ларэн.
“Няправільны” Андрэй
На ролю Андрэя Балконскага спрабаваліся: Кірыл Лаўроў, Інакенцій Смактуноўскі, Эдуард Марцэвіч і Юрый Саломін
А вось Вячаславу Ціханаву, які сыграў Андрэя Балконскага, прыйшлося значна складаней. Мала таго што ролю ён атрымаў па патрабаванні міністра культуры СССР Кацярыны Фурцавай – Бандарчук хацеў здымаць Інакенція Смактуноўскага, але таго не адпусцілі з тэатра. Чатыры гады жыццё Ціханава было прысвечана толькі кінаэпапеі, а па выхадзе фільма крытыкі літаральна абрынуліся на акцёра, разграміўшы яго ігру ў пух і прах. Ды і рэжысёр не скрываў свайго меркавання: не адпавядае Ціханаў ролі Балконскага. У выніку артыст ледзь не пакінуў кінематограф, з цяжкага творчага крызісу яго вывеў рэжысёр Станіслаў Растоцкі, прапанаваўшы ролю ў фільме “Дажывём да панядзелка”. Аднак гледачы аказаліся мудрэйшыя за крытыкаў: у 1966 годзе Вячаслаў Ціханаў па выніках апытання часопіса “Савецкі экран” разам з Людмілай Савельевай быў прызнаны лепшым акцёрам года – за працу ў “Вайне і міры”.
Хітрыя прыёмы
Асобнай вяхой ідзе аператарская работа: тое, што стварылі на здымках “Вайны і міру” Анатоль Пятрыцкі і іншыя кінааператары, увайшло ва ўсе падручнікі. Так, сцэны Барадзінскай бітвы, якія паказалі майстэрства Сяргея Бандарчука ў першую чаргу як батальнага рэжысёра, вяліся з дапамогай камеры, умацаванай на спецыяльнай канатнай дарозе. Яе нацягнулі над полем бітвы на вышыні 120 метраў, вынікам стала неверагодная для свайго часу здымка “з лятаючага гарматнага ядра”. Шэраг сцэн здымаўся з верталёта, выкарыстоўваліся вышкі і аператарскія краны незвычайнай канструкцыі. А каб перадаць атмасферу палёту першага балю Наташы Растовай, аператару Пятрыцкаму прыйшлося стаць на ролікі! Паміж танцуючымі парамі яго перамяшчаў асістэнт.
Грошы, грошы…
“Вайна і мір” лічыцца адной з самых дарагіх карцін у гісторыі сусветнай кінематаграфіі. Бюджэт стужкі да гэтага часу дакладна невядомы. Паводле адных ацэнак, было выдаткавана 100 мільёнаў долараў у цэнах 1967 года, па іншых – ад 150 да 180 мільёнаў. І гэта мы яшчэ не лічым выдаткі Міністэрства абароны СССР – многія салдаты тэрміновай службы ўдзельнічалі ў здымках батальных сцэн у якасці масоўкі.
Аднак фільм быў паспяховы ў пракаце, хоць папулярнасць яго ад серыі да серыі паступова зніжалася. Толькі ў Савецкім Саюзе чатыры часткі карціны паглядзелі 135 мільёнаў гледачоў, і, паводле ацэнак спецыялістаў, фільм сабраў у савецкім пракаце каля 58 мільёнаў рублёў, што значна перавысіла выдаткі на вытворчасць. А быў яшчэ і паспяховы замежны пракат!
...І дзеці
Сяргей Бандарчук і яго жонка, актрыса Ірына Скобцава, якая здымалася ў “Вайне і міры” ў ролі Элен Курагінай (сам рэжысёр увасобіў вобраз П’ера Бязухава), за гады работы над фільмам паспелі двойчы стаць бацькамі. У перыяд падбору акцёраў і зацвярджэння на ролі на свет з’явілася дачка – будучая актрыса Алёна Бандарчук, а да канца здымак нарадзіўся сын Фёдар Бандарчук, якому з такім бэкграўндам на родзе было напісана таксама стаць артыстам і рэжысёрам. Бацькі сваіх дзяцей жартам называлі “дзеці” “Вайны і міру”.
Рэкорды фільма
- “Вайна і мір” – першая мастацкая стужка савецкага кіно, якая атрымала “Оскар” у намінацыі “лепшы фільм на замежнай мове”.
- Гэта карціна лічыцца адной з самых дарагіх у гісторыі кінематографа. Бюджэт кінаэпапеі ацэньваецца ў сто мільёнаў долараў.
- Рэкордным для савецкага кіно стала і колькасць копій фільма, выпушчаных у пракат. 2 805 асобнікаў першай серыі аказаліся ў савецкіх кінатэатрах у дзень прэм’ернага паказу.
- Менавіта гэтая стужка і стала самай касавай для айчыннага сінематографа ў 1966 годзе. Каб убачыць шэдэўр Бандарчука, у кіно прыйшлі 58 мільёнаў гледачоў. Прагляд другой серыі сабраў 36 мільёнаў чалавек, трэцюю частку карціны ацанілі ў 21 мільён, чацвёртую – у 20. “Вайну і мір” паказалі ў 117 краінах свету.
- Каб зняць сцэну бітвы пры Барадзіно, на здымкі прыцягнулі 120 тысяч чалавек. Неўзабаве гэты рэкорд быў занесены ў Кнігу Гінеса. Для эпізоду таксама спатрэбілася 100 тысяч вінтовак і 200 агнястрэльных гармат.
Аўтар публікацыі: Ірына Аўсяп'ян.
Крыніца: СБ – Беларусь сегодня
