У беларускім перакладзе з'явілася кніга нямецкай пісьменніцы Гудрун Паўзэванг “Хмара”.
Гэта вельмі актуальны для беларусаў фантастычны раман пра наступствы атамнай катастрофы ў адным з невялічкіх гарадоў Германіі. Журналіст газеты “Звязда” Вольга Чайкоўская расказвае пра гісторыю перакладу. Яго ажыццявіў Уладзімір Папковіч, вядомы віцебскі паэт і перакладчык, які шмат гадоў адпрацаваў загадчыкам кафедры нямецкай мовы Віцебскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя П. М. Машэрава. Раман быў напісаны ў 1987 годзе, акурат пасля авары на Чарнобыльскай АЭС. І тады карыстаўся неверагоднай папулярнасцю ў свеце. У 2010 годзе тыраж “Хмары” дасягнуў 1,5 мільёна экзэмпляраў, і раман трапіў у нямецкую школьную праграму. Пасля ядзернай катастрофы на японскай АЭС “Фукусіма-1” у сакавіку 2011 года раман Гудрун Паўзэванг ізноў трапіў у спіс бестселераў.
Гудрун Паўзэванг засцерагае: хмара вісіць над кожным з нас, пакуль у свеце дзейнічае хоць адна атамная электрастанцыя. Няўжо гісторыя сапраўды нічому не вучыць?! Канкрэтныя беды, якія забралі жыцці тысяч і тысяч людзей... Калі не, тады гэтую функцыю бярэ на сябе мастацтва. Раман Гудрун Паўзэванг — гэта, напэўна, той твор, які павінен прачытаць кожны падлетак (“Хмара” па форме і драматургіі – юнацкі раман, але па сур’ёзнасці закранутай тэмы – супердарослы).
Дарэчы, у 2006 годзе паводле рамана “Хмара” зняты аднайменны фільм. Праўда, рэжысёр Грэгар Шнітцлер крыху змяніў фабулу – зрабіў больш прамалінейнай і меладраматычнай, увёў любоўную лінію пра каханне падлеткаў, трохі старэйшых за герояў кнігі. Сюжэт кнігі насамрэч быццам бы спісаны з рэальных падзей у Чарнобылі. “Усё па-ранейшаму, толькі імёны змяніліся”, – як напісаў адзін паэт. Дзеянне адбываецца калісьці ў 1990-х гг. Пра Чарнобыль ужо амаль забыліся... Але раптам адбываецца пашкоджанне рэактара ў Графэнрайнфэльдзе, недалёка ад Швайнфурта. У ФРГ суперкатастрофа. Улады супакойваюць, аднак у насельніцтва ўзнікае паніка, і яно імкнецца ўцячы з Графэнрайнфэльда. На дарогах пануе вайна. Пасярод гэтай вайны за выжыванне – Яна-Бэрта, 14 год, і яе маленькі брат Улі, 7 год, са Шліца пад Фульдай. Іх бацькі паехалі на тры дні з дому: бацька на пасяджэнне ў Швайнфурт, маці – з ім. Дзеці спрабуюць уцячы...
Уладзімір Папковіч узяўся за пераклад “Хмары” нездарма. Сам лёс указаў яму на гэты раман:
– У 1989 г. я ўпершыню з вялікай афіцыйнай групай “барацьбітоў за мір” трапіў у Заходнюю Германію, дзе 10 дзён жыў у адной сям’і. На развітанне мае знаёмыя падаравалі гэтую кніжку. Тады, пасля Чарнобыля, вельмі актуальную. У тым жа самым годзе ў Віцебскім педагагічным інстытуце імя Кірава (цяпер універсітэт імя Машэрава) была ўведзена спецыяльнасць “нямецкая мова”. Мы пачалі рыхтаваць настаўнікаў замежных моў. Я атрымаў першую групу “немцаў”. Прачытаўшы “Хмару”, вырашыў, што нядрэнна было б чытаць кніжку са студэнтамі. І мае сябры з Германіі купілі нам патрэбную колькасць экзэмпляраў. Мова – простая, змест – актуальны. Калі я выйшаў на пенсію, я ўзяў ды пераклаў кніжку на родную мову.
Шчыра, я плакала, чытаючы. Як плакала, чытаючы цалкам дакументальную “Чарнобыльскую малітву” Святланы Алексіевіч... Што для чалавека можа быць страшней за жудасную нябачную навалу, здольную ў адно імгненне разбурыць абсалютна ўсё: тваё жыццё, жыццё ўсіх тваіх блізкіх і нават жыццё тваіх нашчадкаў?.. Хмара пакідае чалавека без будучыні. Нават вайна – не настолькі страшная з’ява ў параўнанні з неўтаймоўнай радыеактыўнай хмарай. Некіруемай. Бязлітаснай. Усё-ткі заўжды ёсць спадзеў, што тыя, хто развязалі вайну, памірацца, паразумеюцца. Бо мы ж усе людзі... А вось перад хмарай, якой кіруе толькі вецер, усе роўныя...
Усе факты, якія былі на той момант вядомыя пра радыяцыю і асаблівасці аварыі на ўкраінскай атамнай электрастанцыі, гучаць у кнізе. Меры засцярогі ад радыяцыі, ахвяры, прыкметы праявы апраменьвання, распаўсюджванне заразы, яе ўсюдыіснасць і ўсюдыпранікненне, шок і азвярэнне людзей. І самае галоўнае, што маштабы забруджвання радыяцыяй залежаць не толькі ад магутнасці станцыі і маштабаў самой аварыі, але і ад кірунку і сілы ветру – фактараў, якія чалавек яшчэ не навучыўся кантраляваць.
Пасля сёлетняй аварыі на Фукусіме да кнігі звярнулася вельмі шмат чытачоў. Людзі, усведамляючы сваю бездапаможнасць перад “непрыкметнай” радыяцыяй, шукаюць у мастацтве, у літаратуры падтрымку... І калі захочуць, яны знойдуць. Галоўнае, што можна зразумець з кнігі Гудрун Паўзэванг, – нам неабходна вучыцца на сваіх памылках. У свеце была Хірасіма, быў Чарнобыль, ёсць Фукусіма...
Чытайце падрабязней: каментарый спецыяліста і пасляслоўе аўтара
