Існуе меркаванне, што ў сучаснай беларускай літаратуры надзвычай мала празаічных твораў, за чытаннем якіх можна прабавіць час у дарозе ці на вакзале, якія здольны захапіць увагу не толькі інтэлектуалаў-прафесіяналаў ад літаратуры, але і шараговага жыхара нашай краіны.
Маўляў, пасля Івана Шамякіна ніхто з суайчыннікаў так добра і захапляльна не пісаў пра свой час. Трымаючы ў руках новую кнігу прозы Андрэя Федарэнкі “Ціша”, што зусім нядаўна выйшла ў выдавецтве “Мастацкая літаратура”, магу смела паспрачацца з такім “пастулатам”.
Гэтага аўтара называюць нашым сучасным класікам. Думаецца, не выпадкова. Няспешны ход падзей, разважлівы голас пісьменніка, пазіцыя “нароўні” з чытачом ужо многа гадоў прывабліваюць і нібыта падкупляюць аўдыторыю ўдаванай простасцю твораў. Вось і свежая кніга аповесцяў і апавяданняў працягвае гэтую традыцыю. Пад яе вокладкай – два новыя вялікія аповеды “Ціша” і “Дзядзька Адольф”, а таксама шэраг апавяданняў, якія былі напісаны аўтарам у розныя гады. Кожны з твораў, з аднаго боку, проста цікавая гісторыя-замалёўка з жыцця. З іншага, глыбокі калодзеж сімвалаў і сэнсаў.
Да прыкладу, аповесць “Дзядзька Адольф”, дзе распавядаецца пра простага беларуса Адольфа, які працуе мастаком-афарміцелем на звычайным мясцовым камбінаце. Але перажывае Адольф складаны для кожнага мужчыны перыяд, які псіхолагі называюць “крызісам сярэдняга ўзросту”. Яму надакучвае праца, пачынае раздражняць жонка-сірата Ірына, з якой ён пражыў усё жыццё, не прыносяць радасці мастакоўскія эксперыменты на прыродзе – “акварэлькі”, ды яшчэ і сын ідзе ў войска, а дачка, ужо цяжарная, адразу пасля заканчэння школы выходзіць замуж за азербайджанца. Крызіс ды і толькі.
Што рабіць? Заліваць роспач гарэлкай? Менавіта гэта і робіць Адольф, калі яго скарачаюць з працы. А потым – інфаркт, нечаканы развод, паездка ў санаторый. Выпадковае знаёмства з новай жанчынай, пераезд у Мінск, падарожжа ў Парыж, новая праца, атрыманне правоў і машына… Пагадзіцеся, у жыцці бываюць і не такія складаныя гісторыі, вострыя сітуацыі і паламаныя лёсы.
Шкада толькі, што аўтар, звяртаючы асноўную ўвагу на вобраз Адольфа, зусім не распавядае пра Ірыну. Як яна жыла, калі былы муж, але яшчэ блізкі чалавек, бавіў час у санаторыі? Чакала? Вядома, бо ён павінен вярнуцца. Пакутавала ад адзіноты, пакінутая і мужам, і дзецьмі? Напэўна. Як перажыла расстанне, і ці знайшла новага каханага? Можа, аўтар проста не ведае, што адбываецца ў душы жанчыны ў такія моманты ці проста тактоўна пакідае Ірыну сам-насам са сваімі думкамі, слязьмі, пакутамі і перажываннямі? Затое дае нагоду для абмеркавання. Асабліва ў кампаніі жанчын – аматарак прозы.
Уражвае глыбінёй аўтарскіх разваг і загалоўная аповесць з сімвалічнай назвай “Ціша”. Ціша – не толькі цішыня, што пануе ў маленькім, амаль дачным мястэчку Чэшская Слабада, якое вось-вось “праглыне” горад, але і мянушка сабачкі – самай важнай істоты ў жыцці аднаго з герояў. Пісьменнік тым самым падкрэслівае, што людзі могуць быць надзвычай дробязнымі ў сваіх паводзінах і памкненнях. Усё жыццё варагаваць з братамі, забывацца на маці і яе смерць на фоне смерці Брэжнева (яны паміраюць амаль у адзін і той жа час) успрымаць як нешта другаснае. Адметна, што падзеі аповесці чытач бачыць вачыма хлопчыка Петрыка, які толькі пачынае хадзіць у школу. Думаю, не памылюся, паставіўшы аповесць “Ціша” ў адзін шэраг з творам гэтага ж жанру “Дзяцінства”, які напісаў Іван Навуменка. Спадзяюся, Андрэй Федарэнка, па прыкладзе яго старэйшага калегі, напіша працяг гісторыі Петрыка і пазнаёміць чытачоў з новымі падзеямі яго жыцця. Цікава ж!
Аўтар публікацыі: Марына Весялуха.
Крыніца: газета “Звязда”
Чытайце таксама:
Японска-беларускія зносіны
