З 30 кастрычніка па 21 студзеня ў зале прававой інфармацыі (пам. 207 b) адкрыта тэматычная выстаўка “Языком власным права списанные маем…”, прысвечаная 430-годдзю прыняцця Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 года.
У 1588 годзе ў Вільні быў падпісаны трэці Статут Вялікага Княства Літоўскага. ВКЛ, нягледзячы на ўнію з Польшчай, стала фактычна незалежнай дзяржавай. Статут быў распрацаваны і падрыхтаваны на высокім тэарэтычным і прафесійным узроўні пад началам вышэйшых саноўнікаў, беларусаў па паходжанні, канцлера А. Валовіча і падканцлера Л. Сапегі. Складальнікі Статута не ўнеслі ніводнай нормы, якая магла б быць выкарыстана на шкоду суверэнітэту дзяржавы.
Статут па сваім узроўні пераўзыходзіў папярэднія законы і ўключаў шэраг прагрэсіўных для свайго часу прынцыпаў і палажэнняў. Адным з першых у свеце ён дэклараваў падзел улады на заканадаўчую, выканаўчую і судовую. Статут складаўся з 14 раздзелаў і 488 артыкулаў, ахопліваў усе бакі права. Копія Статута павінна была захоўвацца ў кожным павеце і быць даступнай асобам, упаўнаважаным вяршыць суд. Статут гарантаваў правы жыхароў Вялікага Княства на абарону іх жыцця, маёмасці і гонару. У найвышэйшай ступені прагрэсіўнымі для таго часу былі нормы Статута аб верацярпімасці і рэлігійнай талерантнасці. Звод законаў прадугледжваў адказнасць шляхты за забойства простага чалавека, забараняў перадачу ў няволю вольнага чалавека за даўгі або злачынства, абмяжоўваў пакаранне непаўналетніх ва ўзросце да 16 гадоў. З іншага боку, Статут абараняў інтарэсы феадалаў, узмацняў іх прывілеяванае становішча, канчаткова занявольваў сялян.
Пад наглядам Л. Сапегі Статут быў надрукаваны ў Віленскай друкарні братоў Мамонічаў на беларускай мове, што рабіла яго зразумелым і даступным насельніцтву. Ён быў перакладзены на польскую, нямецкую, французскую і іншыя мовы, стаў узорам для кадыфікацыі заканадаўства ў многіх краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. У Польшчы ў тых выпадках, калі не мелася выразна сфармуляваных нормаў мясцовага права, суды і заканадаўцы звярталіся менавіта да Статута. Гэтак жа рабілі ў Латвіі і Эстоніі. Дзейнічаў Статут (у рэдакцыі 1614 года) і на ўкраінскіх землях. Толькі ў 1831 годзе для Магілёўскай і Віцебскай, а ў 1840-м – для Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губерняў яго дзеянне было адменена. Аб высокім узроўні гэтага помніка права сведчыць той факт, што ён быў дзеючым законам звыш 250 гадоў.
Выстаўка прызначана студэнтам, аспірантам, выкладчыкам юрыдычных і гістарычных ВНУ, спецыялістам у галіне канстытуцыйнага права, а таксама ўсім, хто цікавіцца гісторыяй сваёй Айчыны.
Экспазіцыя налічвае каля 100 дакументаў – кніг, брашур, перыядычных выданняў, аўтарэфератаў дысертацый.
Выстаўка ўключае наступныя тэматычныя раздзелы:
- Статут ВКЛ 1588 года як помнік права сусветнай спадчыны
- Значэнне Статутаў Вялікага Княства Літоўскага ў пераемнасці развіцця права
- III Статут ВКЛ – аснова для фарміравання і развіцця канстытуцыйнага права
- Эвалюцыя судовага ладу ў Статутах Вялікага Княства Літоўскага
- Станаўленне крымінальнага права Беларусі ў ХVI стагоддзі
- Рэгуляванне грамадзянскіх адносін па Статутах ВКЛ
- Прававое рэгуляванне сямейных адносін па Статутах Вялікага Княства Літоўскага
- Вайсковая справа ў заканадаўстве Вялікага Княства Літоўскага XVI стагоддзя
- Лінгвістычныя і структурныя асаблівасці Статута ВКЛ 1588 года
Час работы выстаўкі адпавядае рэжыму работы бібліятэкі.
Уваход – па чытацкім білеце ці білеце сацыякультурнага цэнтра.
Карысныя спасылкі:
Статут ВКЛ 1588 г.
Статут ВКЛ 1566 г.
Статут ВКЛ 1529 г.
Тэлефон для даведак: (8 017) 293 27 28
Да 430-годдзя прыняцця Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588 года Нацыянальная бібліятэка Беларусі падрыхтавала віртуальную выстаўку "Языком власным права списанные маем…".
