З 31 кастрычніка па 31 снежня ў зале прававой інфармацыі (пам. 207 b) адкрыта выстаўка “Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 года – новы этап у развіцці беларускага права”, прысвечаная 450-годдзю помніка юрыдычнай думкі.
На віленскім сейме 1551 г. вялікі князь Жыгімонт ІІ Аўгуст абавязаў стварыць для выпраўлення Статута камісію з дзесяці чалавек. Узначаліў камісію Мікалай Радзівіл Чорны. Праца над другім Статутам доўжылася прыкладна дзесяць гадоў, перш чым у 1561 г. яго праект быў прадстаўлены на разгляд сейма. Спрэчкі па асобных артыкулах затрымалі ўводзіны яго ў дзеянне да 1 сакавіка 1566 г.
Прыняты дакумент аказаўся большым па аб’ёме, чым Статут 1529 г., лепшым па сістэматызацыі матэрыялаў і ўзроўні кадыфікацыйнай тэхнікі. Статут меў 14 раздзелаў, 367 артыкулаў, якія змяшчалі нормы ўсіх галін права: канстытуцыйнага, грамадскага, шлюбна-сямейнага, адміністрацыйнага, крымінальнага, судова-працэсуальнага і інш. У якасці дадаткаў былі ўключаны прынятыя сеймам раней Агульназемскія прывілеі 1563, 1564 і 1565 гг.
Статут адлюстраваў грамадска-палітычныя змены, якія адбыліся ў Вялікім Княстве Літоўскім у 1530–1560-я гг., замацаваў новае адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленне, новую сістэму судоў і прынцып адзінства права на ўсёй тэрыторыі дзяржавы і ў стаўленні да ўсіх падданых, прыярытэт пісанага закона і дзяржаўны суверэнітэт. Вялікае значэнне мелі нормы, якія абмяжоўвалі ўладу вялікага князя і рэгулявалі парадак прыняцця новых законаў.
Разуменне высокай якасці прававой работы па стварэнні Статута было і ў яго аўтараў. Так Мікалай Чорны Радзівіл, выступаючы на польскім Сейме 1563–1564 гг., сказаў, што Вялікае Княства Літоўскае прыступае да уніі (з Польшчай) “са сваёй дзяржавай, якая выдатна кіруецца”.
Статут быў напісаны на беларускай мове (вядома каля 60 спісаў), перакладзены на лацінскую, польскую і іншыя мовы. Упершыню надрукаваны кірыліцай у 1855 г. у маскоўскім часопісе “Временник Императорского Московского общества истории и древностей Российских”. З прыняццем Статуту 1566 г. кадыфікацыя і сістэматызацыя заканадаўства ВКЛ у значнай ступені вызначыла падобную работу ў іншых дзяржавах. Статут дзейнічаў на тэрыторыі Беларусі і Літвы з 1566-га па 1588 г., а на Правабярэжнай Украіне – да XVIII ст.
Выстаўка рэкамендуецца навуковым работнікам, выкладчыкам, аспірантам і студэнтам юрыдычных і гістарычных факультэтаў – усім, хто цікавіцца гісторыяй дзяржавы і права.
Экспазіцыя налічвае звыш 50 дакументаў: кніг, брашур, перыядычных выданняў, электронных аптычных дыскаў. Змяшчае наступныя тэматычныя раздзелы:
- Значэнне статутаў Вялікага Княства Літоўскага ў пераемным развіцці права.
- Вывучэнне Статута ВКЛ 1566 г. у гісторыка-юрыдычнай літаратуры.
- Канстытуцыйныя нормы другога Статута Вялікага Княства Літоўскага.
- Эвалюцыя судаўладкавання ў статутах Вялікага Княства Літоўскага.
- Станаўленне крымінальнага права Беларусі ў XVI ст.
- Развіццё асноўных інстытутаў грамадзянскага і сямейнага права Беларусі ў Статуце 1566 г.
Кантактны тэлефон: (8 017) 293 27 28.
Карысныя спасылкі:
Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 г. [вытрымкі]
 |
 |
 |
